Tỷ lệ trẻ mắc bệnh tự kỷ ngày càng cao trên thế giới và ở cả Việt Nam. Tự kỷ chưa xác định được nguyên nhân gốc rễ của căn bệnh nên hiện nay chưa có thuốc chữa khỏi. Các phương pháp của bác sĩ, chuyên gia chỉ có tác động giúp đỡ, nâng đỡ các em về mặt tinh thần, giúp các em đa dạng kỹ năng xã hội và có thể hòa nhập tốt hơn. Trong đó cũng có khá nhiều phương pháp mà các bậc phụ huynh có thể thực hiện tại nhà cùng con. Cha mẹ có thể tham khảo bài viết “Cách chăm sóc cho trẻ tự kỷ tại nhà“ dưới đây để tìm một số cách luyện tập cùng con tại nhà nhé.
Trước khi cùng con luyện tập thì để đảm bảo cả con và cha mẹ có môi trường thoải mái, không cứng nhắc thì các bậc phụ huynh cần ghi nhớ những thói quen như sau:
– Cha mẹ hãy bắt đầu bằng đồ chơi, trò chơi mà trẻ thích nhất, đây chính là cầu nối giữa cha mẹ với thế giới bên trong của con
– Chơi và dạy trẻ mọi lúc mọi nơi, cha mẹ cần chơi với trẻ ít nhất 3 giờ/ngày
– Cha mẹ cần kiên nhẫn và lặp đi lặp lại hành động nhiều lần để thu hút sự chú ý của trẻ
– Luôn khuyến khích, khen ngợi con với những tiến bộ nhỏ nhất
– Cố gắng chơi cùng trẻ và hạn chế trẻ xem tivi, các thiết bị điện tử nhiều nhất có thể
– Cha mẹ cần thoải mái, không mang tâm lý kỳ vọng con phải thay đổi từ những lần đầu tiên để tránh tạo bầu không khí căng thẳng
1. Một số kĩ năng giúp cha mẹ tương tác với trẻ
1.1 Gọi tên con
Trẻ tự kỷ thường có xu hướng muốn ngắt kết nối với thế giới bên ngoài, hay thậm chí không biết cách để “giao tiếp” như thế nào nên cha mẹ cần có những cách để giúp trẻ nhận lại bản thân mình. Vậy nên cha mẹ hãy luôn luôn gọi tên để trẻ có nhận thức về bản thân mình, lôi kéo sự chú ý của trẻ ra bên ngoài, đồng thời tăng khả năng phản ứng lại khi có người lớn gọi tên mình.
Trong bất kể hoạt động nào như trò chơi, ăn uống hay nhờ trẻ làm gì đó, cha mẹ hãy gọi tên trẻ: “Lan ơi, giúp mẹ bật quạt nhé!”; “Lan ơi, chú gà đó màu gì?”; “Lan ơi, con thích hoa nào?”
1.2 Giao tiếp bằng mắt
Chủ động cho con được giao tiếp mắt nhiều hơn bằng cách ngồi đối diện con, tạo điều kiện và duy trì tần suất và thời gian giao tiếp mắt khi có cơ hội. Hãy sử dụng những đồ chơi, đô vật mà con thích để thu hút sự chú ý, để trẻ có hứng thú chủ động nhìn mắt nhiều hơn.
Cha mẹ hãy cố gắng lặp đi lặp lại thật nhiều để trẻ tạo được thói quen hơn nhé
1.3 Theo dõi và tham gia chơi cùng trẻ
Quan sát sau đó tham gia hoạt động chơi cùng với trẻ. Trẻ có thể thích sắp xếp ô tô, những miếng lắp ráp,… Cha mẹ chủ động mở lời chơi cùng với trẻ trước, lặp lại đều hàng ngày cho đến khi trẻ chủ động dẫn dắt vào hoạt động, chơi cùng với trẻ.
Cha mẹ không nên quá kỳ vọng vào sự chủ động của trẻ mà hãy tạo cho bản thân mình tâm thế thoải mái. Trẻ có thể không hiểu mong muốn của bạn nhưng trẻ có thể cảm nhận được tâm trạng của bạn nên càng thả lỏng và thoải mái cùng trẻ, trẻ sẽ càng cảm thấy thư giãn và an toàn khi ở trong vòng tay bạn. Khi bạn chơi cùng với trẻ rồi thì hãy cùng trẻ thay đổi và tạo ra những cách chơi cho phù hợp. Thay vì ngồi sắp xếp miếng logo thành một hàng dọc thẳng tắp, cha mẹ hãy hướng dẫn cách để trẻ có thể lắp ghép thành ngôi nhà, xe.
1.4 Đợi và học cách làm theo thứ tự
Một số biểu hiện thường thấy ở trẻ tự kỷ là trẻ thường chen ngang hàng, muốn lấy mọi thứ bằng được, điều này dễ tạo hiểu lầm và hiềm khích cho những đứa trẻ khác hoặc người lớn. Cha mẹ dạy con học cách đợi, học cách chờ tới lượt mình và luân phiên với người khác.
Đây có thể là kĩ năng nhỏ nhưng là một cách để trẻ học cách tương tác, biết nhận thấy vị trí của những người xung quanh mình. Quan sát, đợi và làm theo thứ tự chính là cách để trẻ đang “giao tiếp” với thế giới bên ngoài.
2. Một số đồ chơi và trò chơi phù hợp với trẻ tự kỷ
Cha mẹ có thể tham khảo một số trò chơi dễ và phù hợp với trẻ tự kỷ như sau
Đồ chơi hấp dẫn về thị giác: trẻ tự kỷ có thể học rất tốt qua thị giác. Trẻ có khả năng quan sát và ghi nhớ khá nhanh nên cha mẹ có thể lựa chọn đồ chơi có sự kết hợp chuyển động và âm thanh để lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Một số đồ vật như: vòng lò xo ngũ sắc, tranh ảnh ghép hình, đàn gõ, chong chóng, mô hình chạy bằng pin có hiệu ứng ánh sáng,…
Đồ chơi tưởng tượng: một số đồ chơi có thể phát triển khả năng tương tác với người khác và trí tưởng tượng ở trẻ như: Búp bê, thú bông, mô hình siêu nhân, bộ nấu ăn thu nhỏ, trò chơi đóng giả nhân vật,…
Đồ chơi vận động tinh: phát triển kỹ năng vận động phối hợp với tay và mắt, rèn luyện sự kiên trì, điều hòa rối loạn cảm giác như đất nặn, giấy, bút sáp và chì màu, xâu hạt, logo lắp ghép,…
Các trò chơi tạo sự uyển chuyển: giúp trẻ hoạt động tay chân, tạo không khí vui nhộn, tương tác và điều hòa vận động. Cha mẹ có thể bắt đầu với một số trò chơi dân gian như nu na nu nống, kéo cưa, nhong nhong, chi chành, dung dăng dung dẻ,…
Đồ chơi vận động cơ thể: trò chơi có sự vận động nhiều và mạnh hơn như: Cầu trượt, xích đu, bập bênh, đi xe đạp, chơi thú nhún,…
3. Cuộc sống hàng ngày của trẻ
3.1 Môi trường sinh hoạt
Xây dựng môi trường phù hợp cho bé là điều cần thiết. Các bé sẽ thoải mái khi ở trong môi trường mát mẻ như phòng bật điều hòa, xe hơi, hoặc đơn giản hơn là trong phòng có cây. Màu xanh dịu của cây cỏ sẽ giúp trẻ cảm thấy dễ chịu và tươi mát hơn.
Cha mẹ nên hạn chế nhất đưa con tới những nơi nhiệt độ thất thường hoặc nơi có áp suất không khí thấp (vùng núi) vì dễ gây ra tình trạng thiếu oxy lên não khiến bệnh trở nên nghiêm trọng.
3.2 Hoạt động hàng ngày
Không nên để trẻ nhàn rỗi, để trẻ xem tivi hoặc truyền hình cả ngày. Cha mẹ hãy hướng dẫn cho trẻ những việc có thể làm, đặc biệt là những việc tự phục vụ bản thân như: gấp quần áo, mang giày, sắp xếp đồ chơi sau khi chơi, rửa tay. Sau đó mới tới những công việc nhẹ phụ giúp người thân trong gia đình.
Cùng bé đi bộ hàng ngày để tăng sức đề kháng và cho bé tiếp xúc với môi trường thiên nhiên ngoài nhiều hơn thay vì ở trong nhà quá lâu. Cha mẹ nên chia hoạt động thành nhiều lần trong ngày, không nên đi con đường quá dài dễ khiến trẻ mất sức
Có thể hướng dẫn trẻ tập bơi, tất nhiên cách bơi sẽ được hướng dẫn riêng cho trẻ tự kỷ.. Bơi lội là một liệu pháp không chỉ tăng sức đề kháng cho người bình thường mà nó còn phụ trợ giúp phục hồi cho trẻ chậm phát triển khá hiệu quả và được áp dụng rộng rãi.
3.3 Giao tiếp với trẻ tự kỷ
Với cha mẹ thì nên học cách cân bằng cảm xúc khi trò chuyện với trẻ. Cha mẹ hạn chế la mắng, quát hay than phiền với trẻ. Cha mẹ có thể nói chuyện to, chậm nhưng phải rõ ràng và ôn hòa.
Lắng nghe những điều bé nói, không nên bắt trẻ lặp lại những điều bé vừa nói hoặc cha mẹ vừa nói. Trẻ có khả năng ghi nhớ tốt, nếu cần trẻ nhắc lại thì có thể chờ sau một khoảng thời gian nhất định, rồi để trẻ nói chứ không nên nói lại liên tục.
Tăng thời gian nói chuyện, quan tâm tới bé khi ở trong nhóm đông người, tránh để bé có cảm giác bị cô lập.
Cha mẹ tuyệt đối không nói dối, hứa nhưng không thực hiện vì điều này sẽ khiến bé thất vọng, mất lòng tin, và ngày càng khép mình lại khiến quá trình điều trị khó khăn hơn.
3.4 Phòng tránh trẻ tự kỷ bị bắt nạt
Trẻ tự kỷ thường khó hòa nhập, không thân thiết được với bạn bè nên rất dễ trở thành đối tượng của nạn bắt nạt học đường. Điều này khiến cho trẻ bị rối loạn cảm giác trầm trọng hơn, gặp nhiều vấn đề về tâm lý, sức khỏe, ảnh hưởng tới học tập, cuộc sống.
Do đó, cha mẹ cần hết sức lưu ý khi con có những biểu hiện bị bắt nạt như:
– Thâm tím, bị xước xát trên cơ thể, đau không rõ ràng: Đau bụng, đau đầu,…
– Trẻ lo âu, sợ sệt, tức giận, sợ hoặc từ chối đến trường
– Có những hành vi gắt gỏng, bực tức, không vui, quấy khóc, bỏ ăn không rõ nguyên nhân
– Cắn móng tay, sợ hãi, khó ngủ, tiểu dầm
– Thường xuyên mất đồ dùng học tập, kết quả học tập giảm sút
Khi phát hiện ra có điều này, cha mẹ nên kiên nhẫn, và chậm rãi tâm sự với trẻ:
– Quan sát và lắng nghe trẻ, không bắt ép trẻ nói, không suy diễn
– Cùng con xây dựng điểm “an toàn” và “nguy hiểm” cho trẻ như trong lớp, sân chơi, nơi đông người là nơi an toàn, nhà vệ sinh là nơi nguy hiểm.
– Hướng dẫn trẻ cách phản ứng và hành động đúng cách khi bị bắt nạt
– Liên hệ với giáo viên, nhà trường để bàn bạc, trao đổi và quan sát tình hình của trẻ
– Thực hiện giáo dục học đường, nhẹ nhàng nói chuyện, khuyên nhủ các bạn trong lớp quan tâm đến trẻ tự kỷ
Tự kỷ không phải là căn bệnh sẽ cướp đi đứa con thân yêu của các gia đình, nếu cha mẹ biết cách can thiệp đúng lúc – đúng cách thì trẻ sẽ có cơ hội phục hồi cao và thành công hơn. Bên cạnh đó, tình yêu thương vô điều kiện và sự kiên nhẫn của cha mẹ cũng là một yếu tố không thể thiếu trên con đường đồng hành cùng trẻ. Hy vọng bài viết đã giúp cho cha mẹ có thêm nhiều thông tin hữu ích về hội chứng tự kỷ và cách điều trị tại nhà cho trẻ.
Bài viết cùng chủ đề:
➤ Nguyên nhân khiến trẻ bị chậm nói
➤ Cách dạy trẻ 5 tuổi học chữ cái siêu nhanh
➤ Trẻ bướng bỉnh phải dạy thế nào
